ที่มาของราคาตั๋วรถประจำทางลักษณะพิเศษ (ตั๋วล่วงหน้า) รายวัน/สัปดาห์/เดือน และปี

นอกจากตั๋วเที่ยวที่เราคุ้นเคย ขสมก. ยังมีจำหน่ายตั๋วรถประจำทางลักษณะพิเศษ (ตั๋วล่วงหน้า) ในรูปแบบตั๋วสัปดาห์/เดือน และในอดีตก็มีตั๋ววันและตั๋วปี ซึ่งตั๋วล่วงหน้านั้นเหมาะสมกับผู้โดยสารที่ต้องเดินทางเชื่อมต่อรถหลาย ๆ เที่ยวในหนึ่งวัน แต่การตั้งราคาตั๋วดังกล่าวนั้นอาจจะยังเป็นสิ่งที่เป็นข้อสงสัยว่าแพงเกินไปหรือไม่ ในบทความนี้เราจะมาแกะสูตรการตั้งราคาดังกล่าว

การอนุญาตให้มีการจำหน่ายตั๋วรถประจำทางลักษณะพิเศษ

การมีตั๋วรถประจำทางลักษณะพิเศษจำหน่ายได้นั้น จริง ๆ แล้วเป็นการได้รับอนุญาตของคณะกรรมการควบคุมการขนส่งทางบกกลาง ซึ่งแปลว่าเอกชนรายอื่นคิดจะทำตั๋วแบบนี้ก็ได้เช่นกัน แต่เนื่องด้วยเหตุผลทางธุรกิจที่มีสายรถไม่มากพอที่จะออกตั๋วใช้แล้วคุ้ม จึงยังไม่มีเอกชนรายอื่นดำเนินการในเรื่องนี้ ส่วนการที่ตั๋วของ ขสมก. ไม่สามารถใช้กับรถเอกชนร่วมบริการของ ขสมก. ได้นั้น เหตุผลที่พอจะอธิบายได้นั่นก็คือ ในตอนที่ทำสัญญารถร่วมบริการนั้นมันไม่มีเรื่องนี้แต่แรก ขสมก. จึงไม่อาจจะไปบังคับให้รถร่วมฯ มายอมรับการใช้ตั๋วได้ และอาจจะลำบากในการจัดการส่วนแบ่งรายได้ของตั๋ว เนื่องจากมันก็คงต้องมีระบบจัดเก็บข้อมูลพวกนี้ที่เชื่อถือได้มาป้องกันการทุจริต เช่น การแต่งตัวเลขจำนวนการใช้งาน

สูตรคำนวณ

ในการอนุญาตดังกล่าวมีการวางหลักคิดเรื่องจำนวนเที่ยวต่อวัน ต่อสัปดาห์/เดือน/ปี และมาตรฐานประเภทรถที่ใช้เป็นฐานราคา ไว้ดังต่อไปนี้

หลักคิดการคำนวณเที่ยว

• ตั๋วโดยสารรายวัน ให้คิดค่าโดยสารเหมารายวันจากค่าโดยสารไม่เกิน 4 เท่า (เที่ยว)
• ตั๋วโดยสารรายสัปดาห์ ให้คิดจากอัตราไม่เกิน 5 เท่าของตั๋วรายวัน
• ตั๋วโดยสารรายเดือน ให้คิดจากอัตราไม่เกิน 20 เท่าของตั๋วรายวัน
• ตั๋วโดยสารรายปี (บัตรปี) ให้คิดจากอัตราไม่เกิน 240 เท่าของตั๋วรายวัน

สำหรับค่าโดยสารฐานที่ใช้คำนวณค่าโดยสารเหมารายวัน ให้แยกคิดตามประเภทรถดังนี้

• รถโดยสารธรรมดา คิดจากราคาค่าโดยสารรถโดยสารมาตรฐาน 3 ก (รถธรรมดาสีครีมแดง) (ณ วันที่เขียนบทความนี้คือ 8 บาท)
• รถโดยสารปรับอากาศ คิดขั้นบันไดจากราคาค่าโดยสารรถโดยสารปรับอากาศรุ่นใหม่ที่สุดอัตราต่ำสุด (ณ วันที่เขียนบทความนี้คือ รถโดยสารสีฟ้ารุ่นใหม่ ซึ่งอัตราค่าโดยสารขั้นบันไดที่ต่ำที่สุดคือ 15 บาท)

ราคาค่าตั๋วล่วงหน้า (1 สิงหาคม 2562)

โดยอนุมัติของคณะกรรมการควบคุมการขนส่งทางบกกลาง ในการประชุมครั้งที่ 7/2562 เมื่อวันที่ 5 กรกฎาคม 2562 ให้ทำการปรับราคาตั๋วรถประจำทางลักษณะพิเศษเพื่อให้ตรงกับอัตราค่าโดยสารที่ปรับขึ้นไปก่อนหน้านี้ (มีผล 1 สิงหาคม 2562) ในครั้งนี้ไม่ได้มีการปรับราคาตั๋วเดือนของนักเรียน

	รถโดยสารธรรมดา	รถโดยสารปรับอากาศ
ตั๋วโดยสารรายสัปดาห์	120	255
ตั๋วโดยสารรายเดือน	480	1020
ตั๋วโดยสารรายเดือน (ต่ำกว่า มัธยมศึกษาปีที่ 3)	135	270
ตั๋วโดยสารรายเดือน (สูงกว่า มัธยมศึกษาปีที่ 3)	270	540

ผมตั้งข้อสังเกตว่า ตัวเลขเท่ารายวันที่ ขสมก. เสนอขออนุมัติราคานั้น น่าจะอยู่ที่ 3 เท่ากว่า ๆ และตั้งบนฐานคิดว่าเมื่อคำนวณออกเป็นราคาตั๋วรายสัปดาห์แล้วราคาจะออกมาลงท้ายด้วย 0 หรือ 5 บาทเพื่อความสะดวกในการจำหน่าย อ้างอิงจากในอดีตสูตรของรถธรรมดาที่คิดจากฐานค่าโดยสาร 6.50 บาท พอคิดเป็นค่าโดยสารรายวันจึงได้ 20 บาท (ปัด 19.50 บาทเป็น 20 บาท) ส่วนของรถปรับอากาศน่าจะใช้ตัวเลขค่าโดยสารราคาต่ำสุดของรถรุ่นใหม่สุด + 2 บาท เนื่องจากพอทอนเป็นค่าโดยสารรายวันจะได้ราคา 51 บาทนั้น ขสมก. เองน่าจะต้องการใช้เลขที่หารลงตัวง่าย ๆ ซึ่งก็ดูสอดคล้องกับอัตรารายวันเดิม 40 บาท (ปัด 39 บาทเป็น 40 บาท)

เอกสารอ้างอิง (ที่มา ขสมก.)